Λευκωσία, 14.10.2011
Αγαπητά Μικροφιλολογικά,
Σημειώνω κάποιες παρατηρήσεις στο κείμενο του Λεωνίδα Γαλάζη στα Μικροφιλολογικά (τχ. 30, 2011, σσ. 41-44), σχετικά με το θεατρικό έργο Ουαί δι’ ού το σκάνδαλον έρχεται (1934) του Α. Χ. Γαλανού.
Στο τέλος του κειμένου του ο Λ. Γαλάζης, αναφερόμενος στα φιλολογικά και θεατρολογικά ζητήματα που προκύπτουν από την πρώτη ανάγνωση του δράματος, σημειώνει ότι «ένα πρώτο ζήτημα αφορά την πηγή από την οποία αντλεί ο συγγραφέας την υπόθεση του δράματος» και διερωτάται «μήπως αυτή είναι μια προφορική μαρτυρία από γέροντες της εποχής για πραγματικό περιστατικό της ύστερης τουρκοκρατίας ή ένα ποιητάρικο ή άλλου είδους κείμενο».
Επί του ερωτήματος απαντώ χωρίς δισταγμό ότι η υπόθεση του δράματος βασίζεται σε πραγματικό γεγονός της ύστερης τουρκοκρατίας στο χωριό Ξυλοφάγου (επαρχία Λάρνακας). Όταν υπηρετούσα ως διευθυντής στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού αυτού κατά τα σχολικά έτη 1967-1969, άκουσα μια προφορική μαρτυρία για το γεγονός αυτό, όπως το έχει διασώσει η λαϊκή παράδοση, έστω και αν τα ονόματα των πρωταγωνιστών της ιστορίας διατηρήθηκαν στη λαϊκή μνήμη ελαφρώς διαφοροποιημένα: Ο Ζαγλούλ αγάς αναφέρεται ως Τζηγκούλ ή Ζηγκούλ αγάς, ο Μήτσιος ως Δήμητρος και η Παγώνα ως Πεζούνα.
Η οικογένεια του Δήμητρου, μετά τον φόνο του Τζηγκούλ αγά, κατόρθωσε με τη βοήθεια ενός προξενείου στη Λάρνακα να διαφύγει στο εξωτερικό. Ένα μόνο παιδί, ο Γεώργιος, επέστρεψε στην Κύπρο και ύστερα από κάποιες περιπέτειες με τις οθωμανικές αρχές νυμφεύθηκε τη Χριστίνα, την κόρη του Χατζημυτέλλα, προύχοντα της Ξυλοφάγου, αποκτώντας απογόνους.
Τις πληροφορίες για το περιστατικό και την πορεία της οικογένειας του Δήμητρου και της Πεζούνας τις έχω καταγράψει στο βιβλίο μου Η Ξυλοφάγου (Λευκωσία 1989, σσ. 15-17), όπως μου τις διηγήθηκαν κάτοικοι του χωριού.
Πρόσφατα οι Κυριάκος Εγγλέζος και Ηλίας Σπύρου, από την ίδια κοινότητα, με πληροφόρησαν ότι ο Δημήτρης (ή Δήμητρος) ήταν γραμμένος ως φορολογούμενος το 1925. Ανέτρεξα στα Κατάστιχα της Αρχιεπισκοπής, όπου είναι καταγραμμένα τα ονόματα των φορολογούμενων χριστιανών, και βρήκα στο Κατάστιχο υπ’ αριθμ. VI22, ανάμεσα σε άλλους φορολογουμένους της Ξυλοφάγου, και το όνομα του Δημήτρη. Η μαρτυρία αυτή μάς επιτρέπει να προσδιορίσουμε την περίοδο κατά την οποία έγινε ο φόνος του Τζηγκούλ αγά, που δεν πρέπει να ήταν πριν από το 1825.
Με εκτίμηση,
Α. Π. Πολυδώρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου